شرح درس چهارم و پنجم - ادبیات فارسی ۳ریاضی و تجربی‏

شرح درس چهارم و پنجم - ادبیات فارسی ریاضی و تجربی

^{* فصل دوم *}

^{عناصر داستان :}        

^{* مهم ترین عناصر داستان را نام ببرید :
1- شخصیت و قهرمان  2- راوی داستان یا زاویه ی دید  3- هسته یا طرح داستان  4- درون مایه  5- لحن}

 <sup>* شخصیت و قهرمان داستان  :
- قهرمانان و شخصیت های داستان کسانی هستند که با رفتارها و گفتارهای خود داستان را به وجود می آورند .
- این شخصیت ها گاهی ثابت و بدون تغییرند مانند قهرمان داستان « کلبه ی عمو تم » به نام « تُم » و گاهی این شخصیت ها بر اثر عوامل گوناگون به تدریج یا ناگهانی فضای داستان را ترک می کنند یا خود تغییر و تحول می یابند ؛ مانند داستان « خسرو » در سال دوم دبیرستان .</sup>

 <sup>* راوی داستان یا زاویه ی دید:
- معمول ترین شیوه ی روایت داستان استفاده از اول شخص ( من ) و سوم شخص ( او ) است .
- در روایت سوم شخص ، نویسنده بیرون از داستان قرار دارد ؛ به این شیوه ی روایت ، « دانای کل » هم می گویند .
- راوی داستان « کباب غاز » خود نویسنده یعنی اول شخص است  در حالی که داستان « هدیه ی سال نو » را سوم شخص یا دانای کل روایت می کند .</sup>

 <sup>* هسته یا طرح داستان :
- پیوستگی منظم اعمال و حوادث داستان که مبتنی بر رابطه ی علّت و معلولی است .
- هسته به سلسله حوادث داستان ، وحدت هنری می بخشد و آن را از آشفتگی می رهاند .
- طرح داستان « گیله مرد » ظلم و ستم بر رعیت و عکس العمل نسبت به این ظلم ستم است .</sup>

 <sup>* درون مایه :
- فکر اصلی و مسلط بر هر اثر است .
- جهت فکری و ادراکی نویسنده را نشان می دهد .
- درون مایه ی هر اثر را معمولاً از اعمال و گفتار شخصیت های داستان به ویژه قهرمان داستان می توان دریافت .- درون مایه ی داستان « سووشون » ظلم ستیزی است که از لحن شخصیت ها دریافت می شود .</sup>

 <sup>* لحن :
- ایجاد فضا در کلام است .           – لحن با سبک ارتباطی نزدیک دارد .           – شخصیت ها را از طریق لحن آنها می شناسیم .  
- لحن می تواند رسمی . غیر رسمی . صمیمانه . جدّی . طنزواره و ... باشد ؛ مثلاً لحن داستان « کباب غاز» طنزگونه است .</sup>

^{* درس چهارم *}

^{( داستان گاو از غلامحسین ساعدی )}

^{تاریخ ادبیات :}

^{* آثار غلام حسین یوسفی :
چوب به دست های ورزیل . آی با کلاه آی بی کلاه . عزاداران بَیَل}

<sup>* داستان « گاو » :
- در کتاب عزاداران بیل آمده است که نمونه ای از یک داستان کوتاه است .
- داریوش مهرجویی از فیلم نامه ی داستان گاو ، فیلم ساخته است .
- شخصیت اصلی داستان گاو ، مشدی حسن است که بر اثر حادثه ی مرگ گاوش ، شخصیت او تغییر می کند .
- زاویه ی دید یا راوی داستان ، سوم شخص یا دانای کل است .
- پیام داستان « گاو » از خود بیگانگی ( الیناسیون )و بی هویتی و گریز از واقعیت و فقر فرهنگی و اقتصادی است .
- لحن داستان گزنده و طنزآمیز و به زبان محاوره ای و گفتاری است .</sup>

 ^***

^{متن درس :}

^{بهت زده : شگفت زده . متعجب        عملگی : کارگری}        

^{کدخدا : از ترکیب « کد » به معنی خانه + « خدا » به معنی صاحب ساخته شده است .}

^{* خاک بر سر شدن : کنایه از بیچاره و بدبخت شدن}         

^{خیک : مَشک . ظرفی چرمی که در ان آب ، روغن ، شیر و یا ... می ریزند .}

^{بَیَل : نام روستایی است .            * بوشو می شنفم : حس آمیزی}        

^{* مال بند : قطعه چوبی دراز که در جلوی درشکه و ارابه نصب کنند و اسب ها را به دو طرف آن بندند .}     

^{شلنگ : گام بلند              * شلنگ انداختن : با گام های بلند به سرعت حرکت کردن}

 ^***

^{بیاموزیم :}

^{* داستان های بلند یا رمان :
در این نوع داستان ، نویسندگان با کمک تخیّل و قدرت هنری و با اطّلاعات عینی و واقعی از شخصیّت ها ، به آفرینش اثری ادبی دست می زنند ؛ مانند داستان سووشون . کلبه ی عمو تُم . بینوایان}

^{* از مشهورترین رمان های جهان :
دون کیشوت اثر سروانتس / جنگ و صلح از لئو تولستوی / برادران کارامازوف از داستایوسکی / دیوید کاپرفیلد از چارلز دیکنز}

^{* از رمان های مشهور فارسی :
کلیدر از محمود دولت آبادی / شوهر آهو خانم از علی محمد افغانی / چشم هایش از بزرگ علوی}

 ^***

 ^{خودآزمایی :}

^{1- پیام محوری داستان گاو را بیان کنید :
پیام داستان « گاو » از خود بیگانگی ( الیناسیون )و بی هویتی و گریز از واقعیت و فقر فرهنگی و اقتصادی است .}

 

 

^{* درس پنجم *}

^{( گل دسته ها و فلک )}

<sup>تاریخ ادبیات :
* آثار جلال آل احمد را می توان به چهار دسته ی کلی داستان ها ، سفرنامه ها ، ترجمه ها و مقالات تقسیم بندی کرد .</sup>

^{* داستان های مشهور جلال آل احمد را نام ببرید : مدیر مدرسه . نون و القلم . زن زیادی . پنج داستان}

^{* جلال آل احمد در آثار خود چه چیزی را ترسیم می کند ؟ فضای سیاسی و اجتماعی ایران ، محرومیت ها و محدودیت های اندیشه وران و مسئولیت بزرگ نویسندگان را ترسیم می کند .}

^{* نثر جلال آل احمد چگونه است ؟ صریح ، طنزگونه ، کوتاه ، نزدیک به زبان گفتار و توصیفی است .}

^{* داستان « گل دسته ها و فلک » از کتاب « پنج داستان » برگرفته شده است .}

^{* نمادهای داستان « گل دسته ها و فلک » :
راوی : یعنی جلال نماد روشنفکر ِ باجرأت و اهل عمل و کمال جو}             

^{اصغر : نماد روشنفکر ِ ترسو و پرمدعا و متکی به دیگران}

^{مدیر مدرسه : نماد حاکمان سیاسی و عاملان نظام ستم شاهی}         

^{فرّاش : نماد افراد وابسته به رژیم شاه و مأموران شکنجه گر شاه}

^{گل دسته : نماد کمال و رهایی}

 ^{متن درس :}

^{* فلک : ایهام دارد ( 1- آسمان     2- ابزار تنبیه )}            

^{* گل دسته : ایهام دارد . ( 1- مناره مسجد    2- استعاره از بچه ها )}

^{* مدیر مدام پاپی می شد : مدیر همیشه پی گیر بود و جستجو می کرد .}        

^{* چنگی به دل نمی زد : کنایه از اینکه زیبا و جالب توجه نبود .}

^{* گله بله گله : اینجا و آن جا ، جا به جا}          

^{* نخراشیده و زمخت : درشت و بد منظر و نازیبا ( صفت گنبد )}         

^{* خیلی دل داشت : ( دل مجازاً جرأت )           * از کلّه ات به در کن : ( کلّه مجازاً فکر و اندیشه )}          

^{* تنش لمس شد : تنش بی حس و بی حرکت شد .          * میل : از ابزارهای ورزش باستانی}     

^{* ترکه : شاخه ی باریک و درازی که از درخت می برند و نرم و انعطاف پذیر است .}

^{* کراهت : ناپسندی . ناخوشایندی          * محل نگذاشته بودم : کنایه از اینکه اعتنایی نکرده بودم .}      

^{* عزا گرفتن : کنایه از ناراحت و عصبانی شدن}    

^{* سُقُلمه : ضربه با گوشه ی مشت یا آرنج ( که معمولاً برای هشدار دادن می باشد . )}         

^{* با قفلش کند و کو کردیم : با قفلش ور رفتیم}    

^{* چفت ، پای در بود : گیره ی در ، قسمت پایین در بود .}        

^{* من اصغر را نشاندم ترکم : من اصغر را پشت سر خود سوار کردم .}  

^{* بچه ها سرشان گرم بود : کنایه از اینکه بچه ها مشغول کار خود بودند .}          

^{* هوار : فریاد            * فرّاش : خدمتگزار}

^{* خط و نشان کشیدن کنایه از نقشه کشیدن . تهدید کردن               * ورپریده : نوعی دشنام}         

^{* توئون : تاوان . پرداخت خسارت و زیان            * فلک : ابزار تنبیه      * گیوه : نوعی کفش . چارق}       

^{* به صرافت افتادم : متوجه شدم . اندیشه کردم .            * پاشوره : پاشویه . جای شستن پا} 

^{خود آزمایی :}

^{1- نویسنده چه ایهام لطیفی را در انتخاب عنوان داستان به کار گرفته است ؟ 
در ابتدای درس ذکر شد .}

^{2- آیا داستان « گلدسته ها و فلک » داستانی نمادین است ؟ چرا ؟
بله ، زیرا این داستان به صورتی نمادین میل باطنی انسان برای رسیدن به کمال و دست یافتن به حقیقت را نشان می دهد .}

^***

 ^{آورده اند که :}

^{ثنا : ستایش       همی رفت : می رفت         سگان را دفع کند : سگها را دور کند .}          

^{یخ گرفته بود : یخ بسته بود .           * حرام زاده مردمان : ترکیب وصفی مقلوب ؛ مردمان حرامزاده}      

   ^{اِنعام فرمایی : ببخشی . بدهی ( اِنعام : بخشش . احسان . عطا )}

^{امیدوار بود آدمی به خیر کسان / مرا به خیر تو امید نیست ، شر مرسان : انسان به خوبی کردن هم نوعان خود امیدوار است ولی من به خوبی کردن تو امیدی ندارم ، در حق من بدی نکن .}        

^{* درون مایه ی داستان : نداشتن انتظار بیهوده و توقع احسان و خوبی از ناکسان و انسان های پست .}