کیش مهر(علامه طباطبایی )آرایه ها و توضیحات

برای نمایش بر روی ادامه مطلب کلیک کنید

کیش مهر(علامه طباطبایی )آرایه ها و توضیحات

 نوع شعر: غنایی. کیش مهر، ایهام تناسب دارد؛1- آیین عشق ورزی به خدا 2- آیینی پیش از اسلام(میتراییسم یا مهر پرستی) یعنی مهر یک بار با کیش به عنوان آیین تناسب دارد و یک بار با مهر به معنای عشق .

1- جناس اشتقاق بین همی گویم و گفته ام. بارها: قید است.مهر دلدارها نهاد جمله ی مصرع دوم است

 2- باز هم ایهام تناسب مهر،چون در آیین مهر پرستی نیز با مستی (شراب نوشی)میترا را می پرستیدند.تضاد مستی و هشیار - جرگه: گروه - در این بیت تقابل عشق و عقل به ذهن می رسد. تناسب معنایی با محرم این هوش جز بی هوش نیست......تناسب معنی با :عقل می خواست که آید به تماشاگه راز /دست غیب آمد و بر سینه ی نامحرم زد

 3- مراعات نظیر بین شادی و آسایش و خواب و خور ( خور ، اسم مصدر است ؛خوراک) دل افگار کنایه از عاشق- تناسب معنایی با:عشق را خواهی که تا پایان بری/ بس که بپسندید باید ناپسند

 4 - دیوار استعاره از مشکلات و موانع راه عشق دیوار کشیدن کنایه از ایجاد موانع در راه عاشقی . دلداده کنایه از عاشق

  5- تلمیح به ماجرای عاشقی فرهاد و عرفان حلاج - واج آرایی( د و ه) فرهاد نماد عاشق واقعی - حلاج نماد عارف مفهوم بیت فنای عاشق است

6- یار،استعاره از خدا - دل مجازاً احساس درونی ، عشق- پندارها متمم اسم

 7- مردارها استعاره از تعلقات دنیا - تلمیح به سخن حضرت علی:الدنیا جیفه طالبها کلاب

 8- مهین : صفت عالی : بزرگترین مهرورزان- مهرورزان، عاشقان کشته شده در راه خدا - دام جان، اضافه ی تشبیهی- تارها استعاره از وابستگی های دنیایی مفهوم بیت ، ترک تعلقات دنیوی

 9- آغشته، صفت مفعولی- خون خود، متمم اسم(صفت: آغشته)گلهای رنگین استعاره از عاشقان- جوبار: جویبار، استعاره از مسیر عشق ورزی به خدای متعال مفهوم بیت، فنای عاشق در راه معشوق است .

10- ان در بهاران، پسوند قید ساز- شاباش استعاره از قطرات باران (یک تکواژ است) بیت تشخیص دارد.گلشن اسم ساده

 11- رخت کشیدن، کنایه از نقل مکان کردن اینجا منظور روییدن سبزه است. بارگه زدن: تشخیص است.یعنی گل شکوفا می شود.مراعات نظیر- گلزار: مشتق 

 12- نگارش دهد: فعل مرکب – گلبن: اسم مرکب - آیینه ی آب، اضافه ی تشبیهی(یادتان هست که همان تشبیه بلیغ است)رخسارها، مفعول

13- تشخیص (رود شاخ گل و برقصد گلنار)- بر نیلوفر،اضافه ی استعاری – به صد ناز گروه قیدی

14- پرده دریدن غنچه کنایه از شکوفا کردن،(تشخیص)بام:صبح گاه - هَزار: بلبل/ نغز گفتار ، ترکیب وصفی مقلوب-بام و باد، جناس

 15- خم ابرو ، مجازاً زیبایی های معنوی و عرفانی-گل رخان، استعاره از عاشقان خداوند- بزم می خوارها، استعاره از ،مجلس عاشقان و عارفان- جام، مجاز از شراب اینجا استعاره از عشق الهی –بیت مراعات نظیر دارد. ( بیت 10 تا 15 موقوف المعانی هستند)

16-گره باز کردن، کنایه از حل کردن مشکل- واج آرایی واج الف و ز – آسان و دشوار تضاد- مصرع دوم حسن تعلیل(جمله ی 4 جزیی مفعول مسندی)

17- افسون و افسانه جناس اشتقاق- راز و باز جناس همچنین بین را و راز - چشم بستند ،کنایه از فریفتن- خشایارها یعنی قدرت مداران ،جمع بستن اسم خاص برای بیان نظایر است. تناسب معنایی با : ده روز مهر گردون افسانه است و افسون / نیکی به جای یاران فرصت شمار یارا(حافظ)

 18- فریب مخور، وجه امری - شناسه اش تهی- زینهار،یعنی بر حذر باش، شبه جمله، آوای(صوت) هشدار – گل استعاره از خوشی ها و لذت و دارایی دنیایی-خارها استعاره از غم ها و مشکلات

19- پیاپی،مشتق مرکب الف میانوند- جام کشیدن کنایه از صرف وقت به امور عاشقی  و عرفانی راه حقیقت-سرگرم بودن، ایهام دارد1- گرم از شراب بودن2- مست از عشق الهی بودن ، گرم و پر نشاط بودن- بهل، فعل امر از مصدر هلیدن یا هشتن منظور از بیکارها ، مدعیان، بی بهرگان از عشق ، افرادی که به جز ایرادگیری از دیگران کاری ندارند. تناسب معنایی با: درنیابد حال پخته هیچ خام ..