هم اندیشی ادبیات فارسی دبیرستان دکتر حسابی( رضا رشیدی)

تبادل نظر در مورد درس ادبیات پارسی دبیرستان

هم اندیشی ادبیات فارسی دبیرستان دکتر حسابی( رضا رشیدی)

تبادل نظر در مورد درس ادبیات پارسی دبیرستان

قرابت معنایی

هر حرکت و جنبشی در اصل از جانب خداوند است:1-

- ز یزدان دان، نه از ارکان، که کوته دیدگی باشد              که خطّی کز خرد خیزد، تو آن را از بنان بینی

- ما به دریا حکم طوفان می دهیم           ما به سیل و موج فـــرمان می دهیم

- رودها از خود نه طغیان می کنند          آن چه می گوییم ما، آن می کننــد

- نقش هستی نقشی از ایوان ماست    خاک و باد و آب، سرگردان ماست

- سوزن ما دوخت، هر جا هر چه دوخت     زآتش ماسوخت،هرشمعی که سوخت

- ما چو چنگیم و تو زخمه می زنـــی    زاری از مـا نـی تـــو زاری می کنـی

- ما چـو ناییم و نوا در ما ز توست   ما چو کوهیم و صدا در ما ز توست

- ما چو شطرنجیم اندر برد ومات   برد ومات ما ز تست ای خوش صفات

- روی کسی سرخ نشد بی مدد لعل لبت   بی تو اگر سـرخ بود از اثر غازه شود

- آتش عشق است کاندر نی فتاد        جوشش عشق است کاندر می فتاد

هر حرکت و جنبشی در اصل از جانب خداوند است:1-

- ز یزدان دان، نه از ارکان، که کوته دیدگی باشد              که خطّی کز خرد خیزد، تو آن را از بنان بینی

- ما به دریا حکم طوفان می دهیم           ما به سیل و موج فـــرمان می دهیم

- رودها از خود نه طغیان می کنند          آن چه می گوییم ما، آن می کننــد

- نقش هستی نقشی از ایوان ماست    خاک و باد و آب، سرگردان ماست

- سوزن ما دوخت، هر جا هر چه دوخت     زآتش ماسوخت،هرشمعی که سوخت

- ما چو چنگیم و تو زخمه می زنـــی    زاری از مـا نـی تـــو زاری می کنـی

- ما چـو ناییم و نوا در ما ز توست   ما چو کوهیم و صدا در ما ز توست

- ما چو شطرنجیم اندر برد ومات   برد ومات ما ز تست ای خوش صفات

- روی کسی سرخ نشد بی مدد لعل لبت   بی تو اگر سـرخ بود از اثر غازه شود

- آتش عشق است کاندر نی فتاد        جوشش عشق است کاندر می فتاد

2- پنهان کردن اسرار عشق حق در دل، نهان داشتن راز (رازداری)

- چون که اسرارت نهان در دل شود        آن مرادت زودتر حاصــل شود

- گفت پیغمبــر هر آن کو سر نهفت        زود گردد با مراد خویش جفت

- دانـــه چون انـدر زمین پنهـان شود    ســرّ آن سرسبــزی بستان شود

- زرّ و نقـــره گر نبــودندی نهــــان    پـرورش کی یافتندی زیر کان

- رازنهان دار وخمش ورخمشی تلخ بود              آن چه جگرسوزه بود باز جگرسازه شود                                               

- هر که را اســرار حــق آموختنـــد     مهــر کردند و دهـانش دوختند

- درون دلــت شهــــربنــد است راز   نگــر تا نبینـد درِ شهـــر بــاز

- عشـق با ســر بریــده گوید راز            زان که داند که سر بود غمّاز

3- عشق مایه ی کمال است:

- آتش عشـق است کانـدر می فتاد               جوشش عشـق است کاندر نی فتاد

- چون شبنم اوفتاده بدم پیش آفتاب            مهرم به جان رسیدوبه عیّوق بر شدم                                             

- گویندروی سرخ تو سعدی که زرد         کرد اکسیــرعشق برمسـم افتاد و زر شدم

4- فقط ماجرای درد عشق را عاشق دل سوخته می داند:

- سینه خواهم شرحه شرحه از فراق         تا بگویم شـــرح درد اشتیــاق

- در نیــابد حــال پختـــه هیچ خام         پس سخن کوتاه باید والسّلام

- چندت کنم حکایت،شرح این قدرکفایت         باقی نمی توان گفت الّا به غمگساران                                         

5- ابیات ذیل به خاصیّت دوگانه ی نی اشاره دارد:

- همچو نی زهری و تریاقی که دید    همچو نی دمساز و مشتاقی که دید

- نی حـدیث راه پر خــون می کند   قصه هــای عشق مجنــون می کند

- من به هر جمعیـــتی نالان شــدم     جفت بدحالان و خوش حالان شدم

6- حواس ظاهری از ادراک حقاق عاجز است:

- سـرّ من از ناله ی من دور نیست                       لیک چشم وگوش را آن نور نیست

- تن زجان وجـان زتن مستـور نیست                      لیک کس رادیدجان دستور نیست

- توکی دانی که لیلی چون نکویی است              کزو چشمت همین برزلف و رویی است                                        

- اگر در دیده ی مجنـون نشینی             به غیر از خـوبی لیـلی نبیــنی

7- مصراع اوّل بیتِ:

«سرّ من از ناله ی من دور نیست               لیک چشم و گوش را آن نور نیست»

با بیتِ :رنگین سخنان در سخن خویش نهان اند              از نکهت خود نیست به هر حال جدا گل

8-راه عشق پر درد و رنج است، عاشقان باید آن را تحمّل کنند:

- عشق را خواهی که تا پایان بری             بس که بپسنـدید باید ناپسند

- زشت باید دید و انگاریدخوب               زهر باید خورد و انگارید قند

-دربیابان گربه شوق کعبه خواهی زدقدم            سرزنش هاگرکندخارمغیلان غم مخور                                       

- به شادی و آسایش و خواب و خور         ندارند کــاری دل افــگارها

- چه فـــرهادها مــرده در کــــوه ها       چه حــلّاج ها رفتـه بر دارها

- کشیدنـــد در کـــوی دل دادگــان          میـــان دل و کـــام دیوارها

- جمال کعبه چنان می کشاندم به نشاط که خارهای مغیلان حریر می آید

9- عدم توجّه به تعلّقات و فقط توجّه به جانب معبود داشتن:

- مهین مهرورزان کـه آزاده اند                 بـریـزند از دام جان تــارهـا

- ولی رادمردان و وارستـــگان                  نبازنــد هـرگـز به مردارهـا

- هر کس به تمنّایی رفتند به صحرایی         ما را که تو منظوری خاطر نرود جایی                                           

- امید تو بیرون برد از دل همه امیدی            سودای تو خالی کرد از سر همه سودایی                                       

- سجده نتوان کرد بر آب حیات              تا نیابم زین تن خاکی نجات

- گر مخیّر بکنندم به قیامت که چه خواهی               دوست ما را و همه نعمت فردوس شما را

- دست از مس وجود چو مردان ره بشوی       تا کیمیای عشق بیابی و زر شوی                                         

- از مقامــات تبتّل تـا فنــا                          پلّه پلّه تا ملاقـــات خــدا

- الهی، گل های بهشت در پای عارفان خار است ؛ جوینده ی تو را با بهشت چه کار است؟

- می بهشت ننوشم ز جام ســـاقی رضوان              مرا به باده چه حاجت که مست بوی تو باشم                            

- ســـرم به دنیا و عقبــی فـــرو نمی آیــد          تبـــارک ا... از این فتنه ها که در سـر ماست

- آرزوهای دو عالـــم دستـگاه            از کـف خاکم غباری بیـش نیست

- فریب جهان را مخــور زینهـار              کــه در پـای این گل بود خـارها

- ای سـروپای بسته به آزادگی مناز         آزاده من که از همه عالم بـریده ام

- جز افسون و افسانه نبود جهـان              که بستنــد چشـم خشـایـارهـا

- به مجمعی که درآیند شاهدان دو عالم         نظر به سوی تو دارم غلام روی تو باشم

- حدیث روضه نگویم، گل بهشت نبویم       جمـــال حور نجویم دوان به سوی تو باشم

- خواب و خورت ز مرتبه ی خویش دور کرد        آن گه رسی به خویش که بی خواب خور شوی

- از پای تا سرت همه نور خدا شود                 دراه ذوالجـلال چو بی پا وسر شوی

10- بازگشت به عالم معنا یا مبدأ هستی، « کلُّ شیءٍ یرجِعُ الی اصلِهِ»،  و آیه ی شریفه ی :«انّا لِلّه و انّا اِلیه راجعون»:

- هرکسی کاودورماند از اصل خـویش          باز جوید روزگار وصل خویش

- ما ز دریاییـم و دریا می رویم                     ما ز بالاییم و بـالا می رویـم

- خلــق چو مرغابیــان زاده ز دریــای جان            کی کند این‌جا مُقام مرغ کز‌آن بحر خاست؟                                                                                                                                            

- مـا به فلک بوده ایـم، یـار ملک بوده ایـم             باز همان جا رویم جمله، که آن شهر ماست

- خود ز فلک برتریم، وز مَلَک افزون تریم         زین دو چـــرا نگذریم؟ منزل ما کبـــریاست.

-چنین قفسی نه سزای چو من خوش الحانی است                روم به روضه ی رضوان که مرغ آن چمنم

11- توصیف اغراق آمیز حالات درونی:

- بــــرق با شــــوقم شـــراری بیش نیست   شعـــله طفــــل نی ســـــواری بیــــش نیست

- زین آتش نهفته که در سینه ی من است          خورشید شعله ای است که در آسمان گرفت

12- بیتِ:«گفتم ببینمش مگرم درد اشتیـاق   ساکن شود، بدیدم و مشتاق تر شدم»  با دو بیت زیر از بوستان تناسب معنایی دارد:

- «دلارام در بــــر، دلارام جوی         لب از تشنگی خشک، بر طرف جوی

     نگویم که بر آب، قادر نیند           که بر شـاطی نیـل، مستسقی اند.»

13-اشتیاق عاشق برای دیدار محبوب:

- با صد هزار جلوه برون آمدی که من              با صد هزار دیده تماشا کنم تورا

-  تا رفتنش ببینم و گفتنش بشنوم                     از پای تا به سر همه سمع وبصر شدم

- به حرص از شربتی خوردم مگیر از من که بد کردم               بیابان بود و تابستان و آب سرد و استسقا

- سینه خواهم شرحه شرحه از فراق           تا بگویـم شـرح درد اشتیـاق

14-عظمت وجود انسان، توجه به دنیای درون:

- ای در لب بحــر، تشنه در خواب شده          وی بر سر گنج از گدایی مرده

- بیرون ز تو نیست هر چه در عالم هست     از خود بطلب هر آن چه خواهی که تویی

- گر جام جهان نمای می جویی تو                در صندوقی نهاده در سینه ی توست

- آیینه ی سکندر جام می است بنگر                تا برتوعرضه دارد احوال ملک دارا

15-نکوهش حرص و دعوت به قناعت:

- کوزه ی چشـم حریصان پر نشد           تا صدف قانع نشـد پر دُر نشد

- چشم تنگ مـرد دنیـا دوست را         یا قناعت پر کنـد یا خـاک گـور

- قناعت سـر افرازد ای مرد هــــوش        سر پر طمع بـرنیـاید ز دوش

- روده ی تنگ به یک نان تهی پرگردد               نعمت روی زمیـن پر نکنـــد دیــده ی تنگ

- ابلهی کو روز روشن شمع کافوری نهد          زود باشد کش به شب روغن نبینی در چراغ

16-اعتدال و میانه روی:

- «خشم بیش از حد گرفتن وحشت آرد و لطف بی وقت هیبت ببرد.»

- درشتی و نرمی به هم در به است    چو فاصد که جرّاح و مرهم نه است

- درشتی نگیـرد خــردمند پیش       نه سستی که ناقص کند قدر خویش

- نه مر خویشتـــن را فـــزونی نهد     نه یک بـاره تن در مـذلّت دهـد

17- نگاه داشتن رسم دوستی:

- «دوستی را که به عمری فرا چنگ آرند، نشاید که به یک دم بیازارند.»

- سنگی به چند سال شود لعل پاره ای             زنهار تا به یک نفسش نشکنی به سنگ

18- از وجود انسان های پاک سرشت گل و گیاه می روید، گل نماد عاشق است:

- «هرسبزه که بر کنار جویی رسته است                     گویی ز لب فرشته خویی رستـه است

    پا بر ســـر سبزه تا به خـــواری ننهــی                 کان سبزه ز خاک لاله رویی رسته است.»

- با صبا در چمن لاله، سحر می گفتم                        که شهیدان که اند این همه خونین کفنان

- به خون خـود آغشته و رفته اند                                چه گل های رنگیـن به جـوبارهـا

19- کم گویی و گزیده گویی، نکوهش پرگویی:

- چو خواهی که گویی نفس بر نفس        نخــواهی شنیدن مگـر گفت کس

- فراوان سخـن باشد آکنـده گوش          نصیحت نگیــرد مگر در خمــوش

- صــدف وار گوهرشناسان راز              دهان جـز به لؤلؤ نکردند بـاز

- صد انداختی تیر و هر صد خطاست      اگر هوشمندی یک انداز و راست

- کم آواز هرگــز نبیــنی خجـــل        جوی مشک بهتر که یک توده گل

- یک دستـــه گل دمـــاغ پــــرور        از خـرمن صد گیـاه بهتــــر

- حــذر کن ز نادان ده مرده گوی          چو دانا یکی گوی و پرورده گوی

- کم گوی و گزیده گوی چون دُر          تا ز انــدک تـو جهان شود پـر

     لاف از سخــن چو در توان زد           آن خشت بـود کـــه پر تـوان زد

20- گذر عمر و ناپایداری جهان:

- بنشین بر لب جوی وگذرعمر ببین            وین اشارت زجهان گذران مارا بس                                             

- هر دم از عمــر می رود نفــسی                چـون نگه می کنم نمــانْد بسی

- هر که آمد عمارتی نو ساخت              رفت و منزل به دیگری پرداخت

- عمر برف است و آفتاب تموز              اندکی ماند و خواجه غرّه هنـوز

- ده روزه مهر گردون افسانه است و افسون          نیکی به جای یاران، فرصت شمار یارا

- چه باید نازش و نالش بر اقبالی و ادباری           که تا بر هم زنی دیده، نه این بینی نه آن بینی؟

- سرالب ارسلان دیدی زرفعت رفته برگردون؟        به مرو آ تا کنون در گل تن الب ارسلان بینی

- می رود صبح و اشـارت می کند                کاین گلستان خنده واری بیش نیست

- لاله وگل زخمـــی خمیـــازه اند                 عیش این گلشن خماری بیش نیست

- ای شــرر از همرهان غـافل مباش                 فرصت ما نیـز، باری بیــش نیست

- مشـو مغـرور گنج و دینارکه دنیــا                یـــاد دارد چون تو بسیــار

- وان دگر پخت و همچنان هوسی                وین عمـارت به سـر نبـرد کسی

21- بیتِ «دانش و آزادگی و دین و مروّت          این همه را بنده ی درم نتوان کرد»

با بیتِ :«من آنم که در پای خوکان نریزم            مر این قیمتی دُرّ لفظ دری را»  متناسب است.

22-کار بیهوده و ناصواب انجام دادن:

-هرکاونکاشت مهر و زخوبی گلی نچید    در رهگذار باد نگهبان لاله بود

- بـی فایـده هـر که عمر درباخت            چیـزی نخریـد وزر بینـداخت

- روشــنی ها خواستنــد، امّا زدود           قصــرها افراشتنـد امّا به رود

- قصّه ها گفتند بی اصل و اسـاس             دزدها بگماشتند از بهر پاس

- درس ها خواندند امّا درس عــار             اسب ها راندند امّا بی فسـار

- ابلهی کاو روز روشن شمع کافوری نهد        زود باشد کش به شب روغن نبینی در چراغ

23-0تجلّی و آشکار بودن جلوه ای از جمال معبود:

- شور و غوغایی برآمد از جهان          حسن او چون دست در یغما نهاد

- یار بی پرده از در و دیــوار        در تجــلّی است یـــا اولی الابصـار

- شمـع جویی و آفتـاب بلنـــد        روز بس روشـن و تو در شب تـار

- هر آن چیزی که در عالم عیان است        چو عکسی ز آفتاب آن جهان است

- با صد هزار جلوه برون آمدی که من               با صد هزار دیده تماشا کنم تو را

- درازل پرتو حسنت زتجــلّی دم زد               عشق پیدا‌شدوآتش به همه عالم زد

- و خدایی که در این نزدیکی است              لای این شب بوها/پای آن کاج بلند

- ناتانائیل، آرزو مکن که خدا را در جایی جز همه جا بیابی هر مخلوقی نشانی از خداست.

24- نیکی کردن:

- دوردستان را به احسان یاد کردن همّت است              ورنه هر نخلی به پای خود ثمر می افکند

- تو نیکی می کن و در دجله انداز                            که ایزد در بیابانت دهد باز

- ده روزه مهر گردون افسانه است و افسون              نیکی به جای یاران فرصت شمار یارا

- ز نیک و بدی ها به یزدان گرای      چو خواهی که نیکیت ماند به جای

- به گیتی نماند به جز نام نیک          هر آن کس که خواهد سرانجام نیک

- به یزدان گرای و ز یزدان شناس        که دارنده اویست و نیکی شناس

- بـد و نیک ماند ز مـا یادگـار            تـو تخـم بـدی تا توانی مکـار

- چنین است کیهـان ناپایــدار                 تو دروی به جز تخم نیکی مکار

- بیا تا جهان را به بـد نسپریــم                به کوشش همه دست نیکی بریم

- ای شرر از همرهان غافل مباش              فرصت ما نیز باری بیش نیست

25- ناتوانی و عجز در شناخت، «العجزُ عَن درک الادراک، ادراک، مَنْ عَرَف ا... کَلَّ لِسانِهِ»:

- این مدعیان در طلبش بی خبرانند      کان را خبری شد، خبری باز نیامد

- گر کسی وصف او ز من پرسد           بی دل از بی نشان چه گوید باز

- در صفتت گنگ فرو مانده ایم               من عَرَف ا... فرو مانده ایم

- هیچ مخلوقی او را هویدا نمی سازد (آندره ژید)

26- عاشقان واقعی در برابر معبود دهان به اعتراض نمی گشایند:

- عاشقان کشتگان معشوق اند                      بـرنیایـد ز کشتگان آواز

- ای مرغ سحر عشق ز پروانه بیاموز             کان سوخته را جان شد وآواز نیامد                                         

- مالک ملک وجود حاکم رد و قبول           هر چه کند جور نیست، ور تو بنالی جفاست

27- تحوّل و نوآوری:

- فسانه گشت و کهن شد حدیث اسکندر                سخن نوآرکه نورا حلاوتی است دگر                                         

- هین سخن تازه بگوتا دوجهان تازه شود             وارهدازحدّ جهان بی حدواندازه شود                                      

- آدمی در عالم خاکی نمی آید به دست              عالمی دیگر بباید ساخت واز                                       

28- مضمون آیه ی شریفه ی تُعِزُّ مَنْ تَشاء و تُذِلُّ مَنْ تَشاء:

- ارجمند گرداننده ی بندگان از خواری، در پای افکننده ی گردن کشان از سروری

- همه غیبی تو بدانی، همه عیبی تو بپوشی            همه بیشی تو بکاهی، همه کمّی تو فزایی

- یکی را بر آری به چرخ بلند                   نشانیش ناگه به خاک نژند

29- تغییر در نگاه و نگرش:

- ناتانائیل ای کاش عظمت در نگاه تو باشد.

- چشم ها را باید شست جور دیگر باید دید.

- اگر در دیده ی مجنون نشینی                 به غیر از خوبی لیلی نبینی

30-هر سخنی را نباید بر زبان آورد، زبان سرخ سر سبز می دهد بر باد:

- مکن پیش دیوار غیبت بسی                   بُوَد کز پسش گوش دارد کسی

- آن به که نظر باشد و گفتار نباشد         تا مدّعی اندر پس دیوار نباشد

- از آن مرد دانا دهان دوخته است           که بیند که شمع از زبان سوخته ست

- درون دلت شهربندست راز                      نگر تا نبیند درِ شهر باز

31- تحرّک و نفی رکود و تنبلی:

- چو ماکیان به درِ خانه چند بینی جور؟          چرا سفر نکنی چون کبوتر طیّار؟

- از این درخت چو بلبل بر آن درخت نشین                   به دام دل چه فرومانده ای چو بو تیمار؟

- زمین لگد خورد از گاو و خر به علّت آن /که ساکن است نه مانند آسمان دوّار برای من خواندن این که شن ساحل ها نرم است، کافی نیست. می خواهم پای برهنه ام این نرمی را حس کند.

32- رحمت عام خداوند:

-باران رحمت بی حسابش همه رارسیده وخوان نعمت بی دریغش همه جا کشیده.

- ادیم زمین سفره ی عام اوست     چه دشمن بر این خوان یغما چه دوست

- باران که در لطافت طبعش خلاف نیست              در باغ لاله روید و در شوره                                        

33-نفی ریاکاری:

- علم از بهر دین پروردن ست نه از بهر دنیا خوردن.

- هر که پرهیز و علم و زهد فروخت    خرمنی گرد کرد و پاک بسوخت

- حافظا می خور و رندی کن و خوش باش وولی   دام تزویر مکن چون دگران قرآن را

- صوفی نهاد دام و سر حقّه باز کرد         بنیاد مکر با فلک حقّه باز کرد

- در میخانه ببستند خدایا مپسند         که در خانه ی تزویر و ریا بگشایند.

34- ظالم از ظلم خود در امان نیست:

- اگرزدست بلا برفلک رودبدخوی               زدست خوی بد خویش در بلا باشد.

- پادشاهی که طرح ظلم افکند                 پای دیوار مُلک خویش بکند

- می شود اوّل ستمگر کشته ی بیداد خویش       سیل دایم بر سر خود خانه ویران کرده است.

- از تیرآه مظلوم ظالم امان نیابد      پیش از نشانه خیزد ازدل فغان کمان را

35- تکبّر و خودپسندی:

- این جاهلان که دعوی ارشاد می کنند          در خرقه شان به غیر «منم» تحفه ای میاب

- از تنور خودپسندی شد بلند                         شعله ی کردارهای ناپسند

- برق عُجب آتش بسی افروخته                  وز شراری خانمان ها سوخته

36-تنها عاشق از دریای معرفت سیر نمی شود:

- هر که جز ماهی ز آبش سیر شد                  هر که بی روزی است روزش دیر شد

- هر که چون ماهی نباشد جوید او پایان آب             هر که او ماهی بود کی فکر پایان می کند

37- عمر را بیهوده تباه ساختن:

- هرکونکاشت مهروز خوبی گلی نچید      دررهگذار باد نگهبان لاله بود

- بی فایده هر که عمر درباخت                 چیزی نخرید و زر بینداخت

38- مدهوش بودن عاشق:

- عشق چون آید، برد هوش دل فرزانه را          دزد دانا می کشد اوّل چراغ خانه را

- از در درآمدی و من از خود به در شدم        گویی کزین جهان به جهان دگر شدم

39- جمله های «خدا به انسان می گوید: شفایت می دهم از این رو که آسیبت می رسانم ـ دوستت دارم /  از این رو مکافاتت می کنم» ازتاگور با این بیت سعدی تناسب دارد:

- هر که در این بزم مقرّب تر است             جام بلا بیشترش می دهند.

 

نظرات 2 + ارسال نظر
پیمان حسن پور شنبه 13 اسفند‌ماه سال 1390 ساعت 00:33

سلام عالی بود متشکریم از زحماتون

پیمان حسن پور دوشنبه 15 اسفند‌ماه سال 1390 ساعت 18:27

سلام خسته نباشید خواستم که درباره اضافات استعاری و تشبیهی ورابطه انها با اضافات تعلقی و غیر تعلقی توضیح کامل بدهید با تشکر

درود بر شما در کلاس یاد آوری کن

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد