درس دوم : ادبیّات حماسی : رستم و اشکبوس : فردوسی
بیاموزیم 2 : واج آرایی
درس دوم
ادبیّات حماسی
حماسه در لغت به معنای دلاوری و شجاعت است و در اصطلاح شعری است داستانی ، روایی با زمینه ی قهرمانی و رنگ قومی و ملّی که در آن حوادثی بیرون از حدود عادت جریان دارد ؛ حماسه داستان واقعی به اضافه خواسته ها و تمایلات و آرزوهای نیاکان ما در طول تاریخ است ، خواب و رؤیای تحقق ناپذیرآن ها .
انواع منظومه های حماسی در ادبیّات ملل : 1- حماسه ی طبیعی ، 2- حماسه ی مصنوعی
فرق حماسه‌ی طبیعی و مصنوعی :
در حماسه‌ی طبیعی اعمال خارق‌العاده زیاد است امّا در حماسه ی مصنوع رنگ می‌بازد .
حماسه‌های طبیعی تاریخ تدوین مشخّصی ندارند و بر آورده از آرمان یک قوم هستند .
در حماسه‌ی طبیعی پردازنده ی آن معلوم نیست ، نا خودآگاه جمعی یک ملّت است که به صورت شفاهی از یک فرهنگ از نسلی به نسل دیگر به وجود آمده در حالی که حماسه ی مصنوعی پدید آورنده‌اش معلوم است .
ویژگی حماسه :
داستانی
قهرمانی
ملّی
خرق عادت
رستم و اشکبوس
دلبری کجا نام او اشکبوس همی بر خروشید بر سان کوس
کجا : که
بر خروشید : فریاد کشید
کوس : طبل بزرگ
اشکبوس : مشبّه
برسان : مثل ، مانند ، ادات تشبیه
کوس : مشبّهٌ به
وجه شبه : برخروشیدن
معنی : پهلوانی که نام او اشکبوس بود مثل طبل خروشید و فریاد زد .
بیامد که جوید ز ایران نبرد سر هم نبرد اندر آرد به گرد
نبرد : حریف
گرد : خاک
ایران : مجازاً لشکر ایران
سر هم نبرد به گرد آوردن : کنایه از شکست دادن ، معادل پوزه ی کسی را به خاک مالیدن
معنی : آمد که از بین لشکریان ایران حریفی پیدا کند و با حریف خود بجنگد و او را شکست دهد .
بشد تیز رهّام با خود و گبر همی گرد رزم اندر آور به ابر
بشد : رفت
تیز : تند
خود : گلاه جنگ
گبر : زره ، خفتان ، جوشن
رزم : جنگ
مصراع دوم بیت اغراق دارد
ابر و گبر : جناس ناقص اختلافی
خود ، گبر ، رزم : مراعات نظیر
معنی : رهّام با کلاه خود و لباس جنگ ( مسلّح ) خیلی سریع به میدان جنگ آمده بود و سرعت او سبب شده بود که گرد و خاک به آسمان رود .
برآویخت رهّام با اشکبوس برآمد ز هر دو سپه بوق و کوس
برآویخت : جنگ کرد ، گلاویز شد
بوق و کوس برای ایجاد هیجان به صدا درآمد
معنی : رهّام با اشکبوس گلاویز شد و هر دو سپاه برای ایجاد هیجان در جنگ ، بوق و کوس نواختند .
به گرز گران دست برد اشکبوس زمین آهنین شد سپهر آبنوس
گرز : وسیله‌ای جنگی
گران : سنگین
آبنوس : درختی است مخصوص نواحی معتدل ( هند و ماداگاسکار و جزیره ی موریس ) که چوب آن سنگین و سخت و گرانبها است .
زمین و سپهر : تضاد و تناسب یا مراعات نظیر
سپهر آبنوس : کنایه از بلندشدن گرد و خاک
اغراق در بیان عظمت گرز اشکبوس است .
معنی : اشکبوس با گرز محکم و سنگین خود جنگ را آغاز کرد ، زمین برای تحمّل ضربه‌های گرز او مثل آهن شد و آسمان پر از گرد و غبار شد .
برآهیخت رهّام گرز گران غمی شد ز پیکار دست سران
برآهیخت : بلند کرد ، برداشت
گران : سنگین
غمی شد : خسته شد
سران : استعاره از سرداران و فرماندهان
سران ، گران : جناس ناقص اختلافی
پیکار : جنگ
معنی : رهّام گرز سنگینش را برداشت ، دست دو پهلوان از جنگ با گرز خسته شد .
چو رهّام گشت از کشانی ستوه بپیچید زد روی و شد سوی کوه
ستوه : درمانده ، خسته ، ملول
بپیچید زو روی : کنایه از صرف نظر کردن ، فرار کردن ، خودداری کردن [ از جنگ ]
معنی : وقتی که رهّام از دست اشکبوس خسته شد از جنگ کردن صرف نظر کرد و به سمت کوه رفت.
ز قلب سپه اندر آشفت توس بزد اسب کاید بر اشکبوس
قلب : مرکز
برای قلب سپه دو حرف اضافه آمده که ویژگی سبک خراسانی می‌باشد .
معنی : توس فرمانده سپاه از مرکز سپاه عصبانی شد و اسبش را هِی کرد که به سمت اشکبوس بیاید .
تهمتن برآشفت و با توس گفت که رهّام را جام باده ست جفت
تهمتن : لقب رستم ( به معنای درشت اندام و قوی هیکل )
جفت بودن : کنایه از قرین و همنشین بودن
رهّام را جام باده ست جفت : تشخیص دارد یار و هم نشین بودن را به جام باده نسبت داده است .
معنی : رستم عصبانی شد و به توس گفت که رهّام اهل بزم و شرابخواری است و اهل جنگیدن نیست .
تو قلب سپه را به آیین بدار من اکنون پیاده کنم کارزار
قلب : مرکز سپاه
کارزار : جنگ
معنی : تو مرکز سپاه را طبق شیوه‌ی گذشته نگه دار، من الان پیاده به جنگ می‌روم .
کمان به زه را به بازو فکند به بند کمر بر ، بزد تیر چند
کمان به زه : کنایه از آماده بودن کمان
زه : رشته ی باریک تابیده از روده گوسفند ، ابریشم یا فلز
برای بند کمر دو حرف اضافه آورده : ویژگی سبک خراسانی
معنی : رستم کمان آماده به تیراندازی‌اش را به بازو افکند و به کمربندش هم چند تیر زد .
خروشید کای مرد رزم آزمای هماوردت آمد مشو باز جای
خروشید : فریاد زد
رزم آزمای : جنگ جو
« ت » در کلمه هماوردت : مضافٌ الیه
مشو باز جای : فرار نکن
معنی : فریاد زد که ای مرد جنگجو حریف تو آمد ، از میدان فرار مکن .
کشانی بخندید و خیره بماند عنان را گران کرد و او را بخواند
خیره : متعجّب
عنان را گران کردن کنایه از نگه داشتن اسب
بخواند : صدا کرد
گران : سنگین
معنی : اشکبوس کشانی خندید و تعجّب زده شد ، افسار اسب را کشید و ایستاد و او را صدا کرد .
بدو گفت خندان که نام تو چیست تن بی سرت را که خواهد گریست؟
معنی : به او گفت که تو از کدام خاندان و تبار هستی ؟ بعد از این که مُردی چه کسی برایت عزاداری می کند ؟ ( منظور : حتماً می میری )
تهمتن چنین داد پاسخ که نام چه پرسی کزین پس نبینی تو کام
تهمتن : لقب رستم
چه پرسی : استفهام انکاری
معنی : رستم این گونه پاسخ داد که چرا نام مرا می‌پرسی ( نپرس ) که از این به بعد تو به آرزویت نمی‌رسی چون می میری .
مرا مادرم نام مرگ تو کرد زمانه مرا پتک ترک تو کرد
مصراع اوّل واج آرایی صامت / م / دارد که تداعی کننده ی مرگ است .
« را » درعبارت ( مرا مادرم نام مرگ تو کرد ) در مصراع اوّل از نوع فکّ اضافه است . یعنی مادرم نام ِ مرا مرگ تو گذاشت .
مرگ و ترگ : جناس ناقص اختلافی
بیت دارای طنز است .
پتک : چکش
ترگ : کلاه خود
معنی : مادر من نام مرا مرگ تو نهاد ، روزگار مرا وسیله ی مرگ تو قرار داد .
کشانی بود گفت بی بارگی به کشتن دهی سر به یکبارگی
باره : اسب ، فرس
سرمجازاً : وجود
معنی : کشانی گفت : بدون اسب ؟ همین الان می میری ، بدون اسب آمده‌ای ؟ اکنون سرت را به باد می دهی .
تهمتن چنین داد پاسخ بدوی که ای بیهده مرد پرخاشجوی ،
پیاده ندیدی که جنگ آورد سر سرکشان زیر سنگ آورد ؟
موقوف المعانی : علامت موقوف المعانی بودن « ، » است که انتهای بیت اوّل آمده است .
پرخاش جو : ستیزه جو ، جنگ جو ، دلیر ، فتنه جو ، رزم آور
بیت دوم استفهام تأکیدی است
جنگ و سنگ : جناس ناقص اختلافی
سرکش : یاغی ، زورگو
سر زیر سنگ آوردن کنایه از شکست دادن
مصراع دوم بیت دوم واج آرایی صامت / س / و مصوّت / ـَـ /
معنی : رستم این گونه پاسخ داد که ای جنگ جویی که بیهوده می جنگی ، ندیده ای که انسان پیاده به جنگ آید و موفّق شود و زورگویان و یاغیان را به زیر بیندازد و نابود کند ؟
به شهر تو شیر و نهنگ و پلنگ سوار اندر آیند هر سه به جنگ ؟
بیت استفهام انکاری دارد.
واج آرایی صامت / ن / ، / گ /
بیت دارای تحقیر و تمسخر اشکبوس
هر سه حیوان نماد قدرت و شجاعت و با هم تناسب یا مراعات نظیر
معنی : مگر در شهر تو شیر نهنگ و پلنگ ( جانوران معروف به قدرت ) سواره به جنگ می آیند ؟
هم اکنون تو را ای نبرده سوار پیاده بیاموزمت کارزار
نبرده : جنگ جو ( صفت نسبی )
کارزار : جنگ
بیت : آموزش پیاده جنگیدن ، تحقیر و تمسخر اشکبوس
معنی : اکنون به جنگ تو می‌آیم ای جنگ جوی سوار بر اسب و پیاده جنگیدن را به تو یاد می دهم .
پیاده مرا زان فرستاده توس که تا اسب بستانم از اشکبوس
توس : فرمانده سپاه ایران
بیت : تحقیر و تمسخر اشکبوس
معنی : تو آن قدر کم توان و بی کفایت هستی که توس با دیدن تو به این فکر افتاده است که به راحتی می‌توان اسب تو را از چنگت ربود و به همین خاطر مرا ، که به نظر تو سرباز پیاده‌ای بیش نیستم فرستاده است تا تو را از اسبت پایین بکشم و سوار بر اسبت شوم .
کشانی پیاده شود ، همچو من بدو روی خندان شوند انجمن
مصراع دوم کنایه از تمسخر کردن
انجمن : محلّ جمع شدن مجازاً مردم سپاه
معنی : اشکبوس کوشانی هم مثل من پیاده شود و مردم او را مسخره کنند و به او بخندند .
پیاده به از چون تو پانصد سوار بدین روز و این گردش کارزار
گردش : مجازاً محل ، میدان
معنی : در این روزگار و در چنین دورانی پیاده ی جنگی بهتر از پانصد سوار مثل توست .
کشانی بدو گفت : با تو سیلح نبینم همی جز فسوس و مزیح
فسوس : مسخره کردن
مزیح : غیر جدّی بودن ، ممال مزاح
معنی : اشکبوس کوشانی به او گفت با تو سلاحی به غیر از مسخره کردن و جدّی نبودن چیز دیگری نمی‌بینم .
بدو گفت رستم که تیر و کمان ببین تا هم اکنون سرآری زمان
تیر و کمان : مراعات نظیر
سرآری زمان : کنایه از بمیری ، دوره و زمان تو به پایان رسد
کمان و زمان : جناس ناقص اختلافی
معنی : رستم به او گفت کافی است که تیر و کمانم را نگاه کنی تا از ترس بمیری .
چو نازش به اسب گران مایه دید کمان را به زه کرد و اندر کشید
معنی : وقتی که رستم دید تمام فخر و تفاخر او به اسب گران بهایش است کمان را آماده‌ی تیراندازی کرد.
یکی تیز زد بر بر اسب اوی که اسب اندر آمد ز بالا به روی
بر اوّل : به
بر دوم : پهلو
بر اوّل و بر دوم : جناس تام
اوی و روی : جناس ناقص اختلافی
معنی : تیری به پهلوی اسب او زد و اسب با صورت به افتاد .
بخندید رستم به آواز گفت که بنشین به پیش گران مایه جفت
آواز : صدای بلند
گفت و جفت : جناس ناقص اختلافی
گران مایه : گران قدر
جفت : کنار ، پهلو
این قسمت طنز دارد .
معنی : رستم خندید و با صدای بلند گفت بشین پیش اسب گران قََدرَت و غصّه اش را بخور ( برایش ماتم بگیر ) .
سزد گر بداری سرش در کنار زمانی برآسایی از کارزار
سزد : سزاوار است
کنار : آغوش
برآسایی : خلاص شوی
کارزار : جنگ
معنی : سزاوار است اگر سرش را در آغوش بگیری و زمانی از جنگیدن خلاص شوی .
کمان را به زه کرد زود اشکبوس تنی لرز لرزان و رخ سندروس
کل بیت : واج آرایی صامت / ز /
سندروس : صمغی زرد است که روغن کمان از آن گرفته می‌شود ( در این جا زرد بودن مورد نظراست)
معنی : اشکبوس زود کمانش را آماده ی پرتاب کرد در حالی تنش مثل بید می‌لرزید و رنگ صورتش از ترس زرد شده بود .
به رستم بر آنگه ببارید تیر تهمتن بدو گفت بر خیره خیر ،
همی رنجه داری تن خویش را دو بازوی و جان بد اندیش را
دو بیت موقوف المعانی هستند .
مصرع اوّل به رستم بر : ویژگی سبک خراسانی
خیره خیر : کنایه از کار بیهوده کردن
معنی : بعد از آن شروع کرد رستم را تیرباران کردن رستم به او گفت بیهوده خودت را خسته می کنی و دو بازویت را خسته می‌کنی .
تهمتن به بند کمر برد چنگ گزین کرده یک چوبه تیر خدنگ
گزین : انتخاب
چوبه : واحد شمارش تیر ( ممیز )
خدنگ : درختی بسیار سخت که از چوب آن تیر و نیزه و زین اسب سازند .
معنی : رستم دستش را به سمت کمربندش برد و یک چوبی که از جنس چوب خدنگ بود انتخاب کرد .
یکی تیر الماس پیکان چو آب نهاده بر او چار پرّ عقاب
تیر : مشبّه
الماس : مشبّهٌ به
معنی : تیری انتخاب کرد که نوک آن مثل الماس تیز بود و چهار پرّعقاب هم به آن وصل بود .
کمان را بمالید رستم به چنگ به شست اندر آورده تیر خدنگ
بمالید : لمس
خدنگ : درختی است بسیار سخت که از چوب تیر و نیزه و زین اسب سازند .
معنی : رستم کمان را در چنگ گرفت و به شست تیر خدنگ را آماده ی پرتاب کرد . ( شست به انگشتر مانندی از جنس استخوان بود که در انگشت شست می‌کردند و در وقت کمان داری به زه کمان را با آن می‌گرفتند ) .
بر او راست خم کرد و چپ کرد است خروش از خم چرخ چاچی بخاست
چاچ شهری بوده است که در آن تیر و کمان های خوب محکم می‌ساختند .
این بیت : واج آرایی صامت / خ /
راست اوّل : دست راست
راست دوم : صاف و مستقیم
راست اوّل و راست دوم : جناس تام
راست و چپ : تضاد
خروش : بانگ و فریاد
راست دوم و خم : تضاد
چرخ چاچی : استعاره از کمان
مصراع دوم : تشخیص
معنی : رستم برای پرتاب تیر است دست راست را خم و دست چپ را که کمان در آن بود راست کرد ؛ آن گاه خروش ازکمان برخاست .
چو سو فارش آمد به پهنای گوش ز شاخ گوزنان برآمد خروش
سوفار : دهانه‌ی تیر
شاخ گوزنان : مجازاً کمان
معنی : همین که انتهای تیر به گوش رستم نزدیک شد ، از کمان فریادی برخاست ، ( گاهی کمان را از شاخ گوزن می‌ساختند .)
چو بوسید پیکان سر انگشت اوی گذر کرد بر مهره ی پشت اوی
بوسید : مجازاً تماس پیدا کرد
مصرع اوّل : تشخیص
اوی اوّل : مرجع رستم
بر : سینه
اوی دوم : مرجع اشکبوس
کلّ بیت : اغراق
معنی : وقتی که نوک تیز تیر با سر انگشت او تماس پیدا کرد ، تیر از مهره ی پشت کمر اشکبوس گذر کرد .
بزد بر بر و سینه‌ی اشکبوس سپهر آن زمان دست او داد بوس
سپهر : آسمان
کلّ بیت : اغراق در میزان تقدیر و تحسینی که نسبت به رستم ابراز شده تا آن حد که حتّی آسمان به دستانش بوسه زد .
معنی : تیر را به سینه‌ی اشکبوس زد ، آسمان هم حتّی رستم را مورد تحسین و قدردانی قرار داد .
قضا گفت گیر و قدر گفت ده فلک گفت احسنت و مه گفت زه
ده ، زه : جناس ناقص اختلافی
زه : ادات تحسین ، آفرین
تکرار گفت
معنی : سرنوشت به اشکبوس گفت تیر را بگیر و به رستم گفت تیر را بزن .
کشانی هم اندر زمان جان بداد چنان شد که گفتی ز مادر نزاد
معنی : اشکبوس همان لحظه جان داد چنان که گویی از مادر زاییده نشده است .
! بیاموزیم ( 2 )
واج آرایی : در حقیقت شاعر از حروفی که صامت‌ها و مصوّت‌های مورد نظرش را در بر دارد استفاده می‌کند که بهتر و بیشتر بتواند معنای خود را به ذهن خواننده به شنونده القا کند .
مثال : ما راست قامتان جاودانه ی تاریخ خواهیم ماند . واج آرایی مصوّت / ا /
مثال 2 : خاک بر دیده بسی جان فرساست سنگ بر سینه بسی سنگین است
واج آرایی صامت / س / خانم پروین اعتصامی در قطعه ای که برای سنگ مزارش سروده در بیت فوق صامت / س / 7 بار تکرار شده که گویی علاوه بر موسیقی مناسب معنای سنگینی را بیشتر القاء می کند بویژه با آوردن کلمه ی ( سنگین ) در آخر بیت قصد داشته است خواننده سنگینی سنگ را به نحو محسوس احساس کند .
صامت / ش / هفت بار تکرار شده که این تکرار برای القای مزه ی شیرینی بیش از سایر مصوّت‌ها مؤثّر است و هم تکرار آن در آغاز 5 کلمه به جنبه ی موسیقیایی شعر کمک کرده است .
خیزید و خز آرید که هنگام خزان است باد خنک از جانب خوارزم و زان گفت
وزان : صفت فاعلی
بیت توصیه می کند که پوششی مناسب خزان و پاییز باید پوشید .
بیا که قصد اهل سخت سست بنیان است بیار باده که بنیاد عمر بر باد است
معنی : بدان که آرزوهای بشر اساسی ندارد ، شادی پیشه ساز زیرا اساس عمر بی بنیاد است .
قصر امل : اضافه ی تشبیهی
سخت و سست : تضاد و مراعات نظیر
بیار باده : کنایه ، طرب و شادی پیشه ساز
باده : شراب
بنیاد عمر بر باد است : کنایه بیهوده و پایدار
صدای سنگین سکوت در سرسرا پیچید
صدای سنگین : حس آمیزی
جمله تشخیص و متناقض نما دارد .
حس آمیزی : آمیختن دو حس شنوایی و لامسه
واج آرایی صامت / س / سکوت و آرامش را تداعی می کند .
پاسخ خود آزمایی صفحه 11
1- کنایه از شکست دادن
2- ابیات: 2 و 14 و 20 و 23 و 25
3- داستانی ، قهرمانی ، ملّی ، اغراق یا خرق عادت
4- تو نظم سیاه و آرامش مرکز سپاه را مثل همیشه حفظ کن .
5- بیت 15 و 20
6- بیت 18 و 19 بیت 32 و 33
7- بیت 11 و 19 و 20 و 31 و 32 و 37 و 16
8- بیت 3 و 5 و 39
بارم بندی دروس تاریخ ادبیات ایران وجهان(1) و (2)
ـ ارزشیابی مستمر (تاریخ ادبیات یران و جهان 1 و2 )
_ پژوهش (10 نمره )
_ پرسش های کلاسی(4 نمره )
_ آزمون کتبی (5 نمره )
_ تهیه دفتر ( 1 نمره )
-ارزشیابی پایانی تاریخ‌ادبیات ایران‌وجهان (1)
شماره درس | نوبت اول | نوبت دوم | شهریور |
1 | 1 | 25/0 | 5/0 |
2 | 1 | 25/0 | 5/0 |
3 | 5/1 | 5/0 | 5/0 |
4 | 1 | 5/0 | 5/0 |
5 | 2 | 5/0 | 5/0 |
6 | 2 | 5/0 | 75/0 |
7 | 5/1 | 5/0 | 75/0 |
8 | 5/1 | 25/0 | 5/0 |
9 | 2 | 5/0 | 1 |
10 | 5/1 | 25/0 | 5/0 |
11 | - | 1 | 1 |
12 | - | 1 | 1 |
13 | - | 2 | 1 |
14 | - | 2 | 5/1 |
15 | - | 25/1 | 1 |
16 | - | 25/1 | 1 |
17 | - | 5/1 | 5/1 |
18 | - | 1 | 1 |
19 | 5/1 | 25/0 | 5/0 |
20 | 5/1 | 25/0 | 75/0 |
21 | 1 | 25/0 | 75/0 |
22 | 1 | 25/0 | 5/0 |
23 | - | 1 | 75/0 |
24 | - | 5/0 | 25/0 |
25 | - | 25/1 | 75/0 |
26 | - | 25/1 | 75/0 |
جمع | 20 | 20 | 20 |
ارزشیابی پایانی تاریخ ادبیات ایران وجهان(2)
شماره درس | نوبت اول | نوبت دوم | شهریور |
1 | 5/1 | 5/0 | 1 |
2 | 5/1 | 25/ | 5/0 |
3 | 5/1 | 5/0 | 75/0 |
4 | 2 | 5/0 | 1 |
5 | 5/1 | 25/0 | 5/0 |
6 | 5/1 | 5/0 | 5/0 |
7 | 5/1 | 25/0 | 1 |
8 | 1 | 25/0 | 1 |
9 | 1 | 25/0 | 1 |
10 | 1 | 25/0 | 5/0 |
11 | 1 | 5/0 | 75/0 |
12 | - | 5/1 | 1 |
13 | - | 5/1 | 1 |
14 | - | 2 | 5/1 |
15 | - | 5/1 | 1 |
16 | - | 2 | 1 |
17 | - | 1 | 5/0 |
18 | - | 5/1 | 5/0 |
19 | 5/1 | 25/0 | 5/0 |
20 | 5/1 | 25/0 | 75/0 |
21 | 2 | 5/0 | 1 |
22 | - | 5/1 | 1 |
23 | - | 1 | 5/0 |
24 | - | 5/1 | 25/1 |
جمع | 20 | 20 | 20 |
توجه : در نوبت اول از درس 1 تا 11 و از درس 19 تا 21 و در نوبت دوم از درس 12 تا 18 و از درس 22 تا آخر تدریس شود
ارزشیابی پایانی کتاب های زبان فارسی (1) و (2)
موضوع | نوبت اول | نوبت دوم | |
نیمه اول کتاب | نیمه دوم کتاب | ||
نگارش | 5 | 1 | 4 |
دستور | 8 | 2 | 6 |
زبان شناسی | 4 | 1 | 3 |
املای و بیاموزیم | 3 | 1 | 2 |
جمع | 20 | 20 | |
ارزشیابی پایانی کتاب های زبان فارسی (3) عمومی و تخصصی
موضوع | نوبت اول | نوبت دوم و شهریور |
نگارش | 5 | 5 |
دستور | 8 | 8 |
زبان شناسی | 4 | 4 |
املای و بیاموزیم | 3 | 3 |
جمع | 20 | 20 |
بارم بندی وبودجه بندی کتاب های ادبیات فارسی(1)،(2)و(3) عمومی و تخصصی
جدول بودجه بندی تدریس کتاب های ادبیات فارسی در نوبت اول و دوم
نام کتاب | درس های نوبت اول | درس های نوبت دوم |
ادبیات فارسی (1) | 1 تا 11 | 12 تا 24 |
ادبیات فارسی (2) | 1 تا 11 | 12 تا 24 |
ادبیات فارسی (3) عمومی | 1 تا 11 | 12 تا 25 |
ادبیات فارسی (3) علوم انسانی | 1 تا 13 | 14 تا 27 |
ارزشیابی مستمر :
_ قرائت وفهم متون ( 6 نمره )
_ فعالیت های کلاسی (2 نمره )
_ پرسش های کلاسی ( 3 نمره )
_ حفظ شعر ( 3 نمره )
_ آزمون کتبی ( 5 نمره )
_ تهیه ی دفتر (1 نمره )
ارزشیابی پایانی کتاب های ادبیات فارسی (1) و (2 ) :
موضوع | نوبت اول | نوبت دوم | شهریور | |
نیمه اول کتاب | نیمه دوم کتاب | |||
بیان معنی شعر و نثر | 6 | 2 | 4 | 6 |
معنی لغت | 2 | 5/0 | 5/1 | 2 |
درک مطلب | 4 | 1 | 3 | 4 |
دانش های ادبی | 3 | 5/0 | 5/2 | 3 |
خود آزمایی | 3 | 1 | 2 | 3 |
حفظ شعر | 2 | - | 2 | 2 |
جمع | 20 | 20 | 20 | |
ب _ارزشیابی پایانی کتاب های ادبیات فارسی (3)عمومی وتخصصی
موضوع | نوبت اول | نوبت دوم و شهریور |
بیان معنی شعر و نثر | 6 | 6 |
معنی لغت | 2 | 2 |
درک مطلب | 4 | 4 |
دانش های ادبی | 3 | 3 |
خود آزمایی | 3 | 3 |
حفظ شعر | 2 | 2 |
جمع | 20 | 20 |
تذ کرات :
1_ برای معنی شعر ونثر 6 نمره در سیزده مورد انتخاب شود(دو مورد 1 نمره ، دو مورد 75/0 ، سه مورد 5/0 وچهار مورد25/0 نمره) .
توضیح آن که در طرح سؤال به ارزش هر سؤال در مقایسه با نمره ی آن سؤال توجه شود .
2_ از طرح لغات خارج از جمله پرهیز شود .
3_ مقصود از درک مطلب، دادن یک مطلب از درس های کتاب و طرح چند سؤال از محتوای آن است .
4_ مقصود از دانش های ادبی ، تاریخ ادبیات (1 نمره) ،بیاموزیم (1 نمره) و در آمد درس ها (1 نمره) است توضیح آن که منظور از تاریخ ادبیات تمام نکات مربوط به تاریخ ادبیات است که درجای جای کتاب آمده است . در بخش "بیاموزیم " نیز بر نکات تشخیصی و کاربردی تکیه شود .
5- در طرح سؤال سعی شود علاوه بر استفاده از خود آزمایی های کتاب از نمونه های مشابه نیز استفاده شود.
بارم بندی درس آرایه های ادبی
الف _ارزشیابی مستمر: - تمرین های کتاب (6 نمره)
_ پرسش های شفاهی (5 نمره) - شرکت در فعالیت های کلاسی (3 نمره)- آزمون کتبی (5 نمره)
ب- ارزشیابی پایانی
شماره دروس | نوبت اول | نوبت دوم و شهریور |
1 | 5/0 | 5/1 |
2 | 5/0 | |
3 | 5/0 | |
4 | 5/0 | |
5 | 5/0 | |
6 | 5/0 | |
7 | 5/0 | |
8 | 5/2 | 2 |
9 | 2 | |
10 | 2 | 5/2 |
11 | 2 | |
12 | 2 | |
13 | 5/1 | 3 |
14 | 2 | |
15 | 5/2 | |
16 | - | 5/0 |
17 | - | 1 |
18 | - | 5/1 |
19 | - | 2 |
20 | - | 1 |
21 | - | 1 |
22 | - | 1 |
23 | - | 1 |
24 | - | 1 |
25 | - | 5/0 |
26 | - | 5/0 |
جمع | 20 | 20 |
ترصیع و موازنه
کلمه ی "ترصیع" در لغت به معنی "جواهر نشاندن" است، همانطور که مثلاً تاج جواهر نشان را تاج مرصع گویند یا به قلمدان و عصای خاتم کاری شده "ترصیع" می گویند. اما "ترصیع" در اصطلاح بدیع آن است که در قرینه های نظم یا نثر، هر لفظی با قرینه خود در وزن و حروف روی مطابق باشند. این صنعت در حقیقت نوعی از سجع متوازی است.
در قرآن مجید هم نمونه هایی از "ترصیع" دیده می شود: ان الابرار لفی نعیم و ان الفجار لفی جحیم. ان الینا ایابهم ثم ان علینا حسابهم.
ترصیع هم در نظم و هم در نثر دیده می شود: شام رفته و بام خفته، سال از عد بیرون و مال از حد افزون، همه را تلف کرده و اسف برده
ای منور به تو نجوم جلال وی مقرر به تو رسوم کمال بوستانی است صدر تو، زنعیم آسمانی است قدر تو، زجلال در کرامت ترا نبوده نظیر در شهامت ترا نبوده همال تیره پیش فضایل تو نجوم خیره پیش شمایل تو شمال شرک را از تو منهدم ار کان ملک را از تو منتظم احوال
موازنه" نوعی از سجع متوازن است که فقط مربوط به قافیه در شعر یا آخر جمله در نثر نباشد.
"موازنه" یعنی از اول تا آخر مطلب (نظم یا نثر) کلماتی را بیاورند که هر کدام با قرینه ی خود در "وزن" یکی باشند و در حرف "رَوی" (حروف هم وزن آخر دو کلمه)، متفاوت باشند.
نمونه ای از موازنه در نثر:
فلان را کرم بی شمار است و هنر بی حساب، دارای عزمی است متین و طبعی کریم.
نمونه ای از موازنه در شعر:
در بعضی از موارد ممکن است دو بیت متوالی را قرینه یکدیگر قرار داده و صنعت "موازنه" را استفاده کنند.مانند: آنکه مال خزاین گیتی نیست با جود دست او بسیار و آنکه کشف سرایر گردون نیست در پیش طبع او دشوار
روش تدریس و تست زنی مبحث زبان فارسی 3
مباحث کنکور سراسری
1- قواعد واجی ، واج
2- فرایند های واجی : 1- کاهش 2- افزایش 3- ابدال 4- ادغام ( فقط یک سؤال در کنکور سراسری
3- تکواژ ، واژه
4- ساختمانِ واژه (ساده ، مرکّب ، مشتق ، مشتق - مرکّب )
5- گروه اسمی ( 1- وابسته های پیشین 2- وابسته های پسین 3- وابسته های وابسته )
6- گروه فعلی ، گروه قیدی
7- جمله یِ ساده و اجزایِ آن و رسمِ نمودارِ درختی
8- ویرایش
9- کلمات دخیل
10- فاصله و نیم فاصله
1- واج
: تعداد واج های کدام واژه با واژه های دیگر متفاوت است ؟
1 ) تبیین 2) جریان 3) بستر 4) شناخت
نکته کنکوری : در واج شماری در کلمات دو تلفظی ، تلفظ سه هجایی صحیح تر است چون تلفظش راحت تر است.
روزِگار ، مهرَبان ، کارِگر ، آسِمان ، استُوار ، شهریار ، یادِگار ، پروردِگار ، مستَمند ، جَرَیان و ...
تست سراسری زبان 88 : ( داستان نویس پرآوازه و موفّق معاصر ) از چند واج تشکیل شده است ؟
1 ) 37 2 ) 38 3 ) 39 4 ) 41
قاعده ی واج نویسی :
1- حرف شکل نوشتاری الفباست ولی واج نمود آوایی و گفتاری آن است ، پس هر طور تلفظ می کنیم ، آنطور هم واج نویسی شود . مثال : خواهر واج ها : خ / ا / ه / -َ / ر
حرف : خ + و + ا + ه + ر
2- ( -َ ، -ُ ، -ِ ) گذاشته شود .
3- حرف تشدید دار دو واج دارد .
4- ( ه ، ـه ) اگر در آخر صدای ( -ِ ) بدهد مصوت کوتاه است .
5- نقش نمای اضافه ( - ِ ) را در جمله هم واج ، محسوب کنید .
6- ( آ) : آن ( ء + ا + ن ) - قرآن ( ق + - ُ + ر + ء + ا + ن ) توجه : ( آ ) را برابر (ء + ا ) بگیرید .
2- فرایند های واجی : 1- کاهش 2- افزایش 3- ابدال 4- ادغام
تست سراسری تجربی 85 : هنگام تلفظ واژ ه های ( دست پخت - زنبیل - بدتر ) کدام فرایند واجی رخ می دهد ؟
1 ) کاهش ، ابدال ، ادغام 2 ) ابدال ، افزایش ، ادغام 3 ) ابدال ، کاهش ، افزایش 4 ) ادغام ، ابدال ، کاهش
3- تکواژ ، واژه
توجه :
1- کسره تمام واژه ها را پیدا کنین .
زمینه یِ مستعدِ فرهنگِ ایرانی در بر خورد با سرچشمه ها یِ دینیِ اسلام بارور شد و ایرانی اصالتِ روانی و گسترشِ روحِ خویش را در اسلام یافت.
2- فعل ها را پیدا کنین وتهی های اونارو بزارین : شد و یافت
3- بشمارین .
زمین /ه/ یِ/ مستعد/-ِِ /فرهنگ/-ِ/ ایران /ی/ در/ بر/ خورد/ با/ سر/چشم /ه/ ها/ یِ /دین / ی/-ِ / اسلام/ بار/ور/ شد/تهی/ و/ ایران / ی/ اصالت/-ِ / روان / ی / و /گستر/ش/-ِ/ روح/-ِ/ خویش/ را /در/ اسلام/ یافت/تهی/. ( 45 )
توجه : دوتا واژه تو این تست خیلی مهم هستن : یکی روانی و یکی بارور
نکته 1 : اگه روان به معنی روح و روان باشه یک تکواژه ولی اگر به معنی رونده و جاری باشه دو تکواژ ( رو + ان )
نکته2: اسم + ور = صفت ( هنرور ، بارور ، سخنور ، بهره ور ، نامور ، پهناور ) دقت کنید پهناور 3 تکواژ داره ( پهن + ا + ور )
4- ساختمانِ واژه (ساده ، مرکّب ، مشتق ، مشتق - مرکّب )
( ریاضی 88 ) دست یابی به دانشی در زمینه ی زبان و نقش های گوناگون آن جز از راه درس و کلاس و بهره یابی از معلم و استمرار در فراگیری ، امکان پذیر نیست . ( 3 مشتق ، 1 مرکب ، 3 مش مر )
امکان پذیر : مرکب . دست یابی ، گوناگون ، بهره یابی : مشتق - مرکب . دانش ، زمینه ، فراگیری : مشتق
مرکّب : از دو تکواژ آزاد یا بیش تر تشکیل می شود .
نکته : یادتون باشه که بن فعل های ماضی و مضارع تکواژ آزاد قاموسی هستند .
مشتق : از یک تکواژ آزاد و یک یا چند وند تشکیل می شود
مشتق - مرکّب : از دو یا چند تکواژ آزاد و یک یا چند وند تشکیل می شود ( ویژگی مرکب و مشتق را با هم داشته باشد ) .
5- گروه اسمی ( 1- وابسته های پیشین 2- وابسته های پسین 3- وابسته های وابسته )
تستِ ( سراسری تجربی 88 ) : در عبارت (در دوره ی اسلامی از همان قرن های نخستین هجری ترجمه ی عربی آثار معتبر یونان مورد استفاده ی ایرانیان قرارگرفت و بسیاری از متون عربی به ویژه تفاسیر قرآن به فارسی برگردانده شد.این رسم ترجمه تا قرن های بعد ادامه یافت . ) چند ترکیب وصفی و اضافی وجود دارد ؟
ترکیبات وصفی : 1- دوره ی اسلامی 2- همان قرن 3- قرن های نخستین 4- قرن های هجری 5- ترجمه ی عربی 6- آثار معتبر 7- متون عربی 8 - این رسم 9 - قرن های بعد
ترکیبات اضافی : 1- ترجمه ی آثار 2- آثار یونان 3 - مورد استفاده 4 - استفاده ی ایرانیان 5 - تفاسیر قرآن 6 - رسم ترجمه
نکته : دو تفات میان مضاف الیه و صفت های پسین :
1- ی نکره می تواند میان صفت پسین و موصوف قرار گیرد، ولی میان مضاف و مضاف الیه نه .
گروه ِ عظیم = گروهی عظیم بیان ِ عظمت # بیانی عظمت
2- مضاف الیه اسم است پس می تواند برخی از وابسته های پیشین ( آن ، این ، هر ) و وابسته های پسین اسم ( ها ، ان ) را با مضاف الیه همراه کرد ، اما در مورد صفت ها نه .
بیان عظمت = بیان آن عظمت یا بیان عظمت ها گروه ِ عظیم # گروه آن عظیم یا گروه عظیم ها
6- جمله یِ ساده و اجزایِ آن و رسمِ نمودارِ درختی
بررسی الگو های جمله در زبان فارسی
o جمله های دو جزئی
o جمله های سه جزئی با مفعول
o جمله های سه جزئی با مسند
o جمله های سه جزئی با متمم
o جمله های چهار جزئی با مفعول و متمم
o جمله های چهار جزئی با مفعول و مسند ( فقط این مهمه ، پس فعل هاشو حفظ کن )
o جمله های چهار جزئی با متمم و مسند
o جمله های چهار جزئی دو مفعول
فعل های گذرا به مفعول و مسند :
1- گرداندن ، فرمودن ، ( نمودن ، کردن ، ساختن ) = در معنی گرداندن
توجه : ساختن ( در معنی بنا کردن ، درست کردن ) فعل گذرا به مفعول
توجه : ساختن ( در معنی ِ سازش کردن ، مدارا کردن ) ، سه جزیی گذرا به متمم است
مثال : استاد ، با سخنرانی خود دوباره ما را امیدوار کردید / نمودید / ساختید / فرمودید ( = گردانیدید )
2- پنداشتن ، شمردن ، به شمار آوردن ، به حساب آوردن ، انگاشتن ، ( دیدن ، دانستن ، یافتن ، شناختن ، گرفتن ، فرض کردن ، در نظر گرفتن ) = در معنی پنداشتن یا به شمار آوردن
مثال 1 : بچه های تیم ملی ، او را فردی قهرمان می شناسند / می دانند .
مثال 2 : حرف های دوستم را در باشگاه ، نشنیده گرفتم .
3- نامیدن ، نام دادن ، لقب دادن ، خواندن ، صدازدن / کردن ، گفتن ( در معنی نامیدن )
مثال 1 : پدرم همیشه مرا فردی باهوش می خواند .
مثال 2 : در خانه ی ما ، برادرم محمدامین را امین صدا می زنند .
4- همشو که من گفتم این آخریم تو بگو......................................................................................................... منتظر تماستون هستم .
مبحث قرابت معنایی
دانش آموز گرامی در این بخش به برخی از مفاهیم اشاره می کنم که امید است مورد توجه قرار گیرد
( ای صمدی که از ادراک خلق جدایی و ای احدی که در ذات و صفات بی همتایی )
مفهوم : توصیف ناپذیری خدا
قرابت با : در کمترین صنع تو مدهوش مانده ایم / ما خود کجا و وصف خداوند آن کجا
بیا که قصر امل سخت سست بنیاد است بیار باده که بنیاد عمر بر باد است
مفهوم : 1- فناپذیری آرزوها و عمر آدمی 2- خوش بودن 3- دعوتی به سوی وارستگی
ثوابت باشد ای دارای خرمن اگر رحمی کنی بر خوشه چین
مفهوم : فقیرنوازی ( درویش نوازی ) ، بخشندگی ، کرامت
قرابت با : ای صاحب کرامت ، شکرانه سلامت / روزی تفقدی کن درویش بی نوا را
قرابت با : بزرگی بایدت بخشندگی کن / که تا دانه نیفشانی نروید ( سراسری تجربی 87 )
( نرون مرد اما رم نمرده است )
مفهوم : در نکوهش ستم گری ( ستمگر عاقبت از بین می رود و مردم به زندگی خود ادامه می دهند )
قرابت با : 1) خطا بین که بر دست ظالم برفت / جهان ماند و او با مظالم برفت
2 ) الملک ّ یبقی مع الکفر و لایبقی مع الظلم : حکومت کفرآمیز می تواند پایدار بماند اما حکومت ستمگر نه .
ویوثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصه
معنی : و آنان را ، هرچند خود نیازمند باشند ، برخود بر می گزینند .
مفهوم : ایثار و از خودگذشتگی
قرابت با : 1) معاش اهل مروت بدین نسق بوده است / که جان خود به مروت نثار می کردند
2) به اتفاق زبهر حیات یک دیگر / هلاک خویش همه اختیار کردند
( کبوتری که دگر آشیان نخواهد دید / قضا همی بردش تا بسوی دانه و دام )
مفهوم : 1- بی پناهی و سرگردانی ، انسان را به سوی هلاکت و نابودی می کشاند . 2- تسلیم سرنوشت شدن 3- از مرگ گریزی نیست
قرابت با : 1) زچرخ آمد همه چیزی نوشته / نوشته با روان ما سرشته ( سراسری تجربی 84 )
( بشوی اوراق ، اگر همدرس مایی / که علم عشق در دفتر نباشد )
مفهوم : عشق آموختنی نیست - عشق به دل است و در نوشتن یا هرچیز دیگر نمی گنجد .
قرابت با : ( بعد از این دانش مندی را بمان ، بینش مندی را پیش گیر ) ( پیش 2 درس سیرت مولانا )
معنی : علوم ظاهری را رها کن و بصیرت و آگاهی را کسب کن .
قرابت با : عقل کجا پی برد شیوه ی سودای عشق / باز نیابی به عقل سر معمای عشق
(از قضا سر کنگبین صفرا فزود / روغن بادام خشکی می نمود)
مفهوم : نتیجه برعکس و متفاوت گرفتن
قرابت با : از خلاف آمد عادت ، بطلب کام ، که من / کسب جمعیت از آن زلف پریشان کردم
( چه غم دیوار امت را که دارد چون تو پشتیبان ؟ / چه باک از موج بحر آن را که باشد نوح کشتیبان ؟ )
مفهوم : داشتن پشتیبان و همراه - تکیه بر راهنما ، مرشد ، خدا
قرابت با :
گر هزاران دام باشد هر قدم / چون تو با مایی ، نباشد هیچ غم
چون عنایاتت بود با ما مقیم / کی بود بیمی از آن دزد لئیم
در ره عشق که از سیل بلا نیست گذر / کرده ام خاطر خود را به تمنای تو خوش
مدعی خواست که از بیخ کند ریشه ی ما / غافل از آن که خدا هست در اندیشه ی ما ( سراسری زبان 87 )
( ای مرغ سحر عشق ز پروانه بیاموز / کان سوخته را جان شد و آواز نیامد
این مدعیان در طلبش بی خبران اند / کان را که خبر شد ، خبری باز نیامد )
مفهوم : تاکید بر خاموشی و رازداری
( باید عزیزان و کسانت را ترک گویی و به همان شهر بی مهر ، به همان دیار بی یار ، بازگردی )
مفهوم : نباید انسان ارزش های معنوی و وجودی خود را به خاطر چیزهای بی ارزش فدا کند .
( الهی! روا مدار که پنهان ما از پیدای ما ناستوده تر باشـــد )
مفهوم : در نکوهش صفت ظاهر فریبی ( پرهیز از ظاهر سازی )
(چـــــــرخ ستیزه کـــــار مستیز و برو / با گردش دهـــــر در میاویز و بــــــــــــــرو
یک کاسه ی زهر است که مرگش خوانند / خوش درکش و جرعه بر جهان ریز و برو )
مفهوم : 1- بی توجهی به دنیا 2- تسلیم سرنوشت شدن 3 - ناخوشایند بودن مرگ
( آن روز که من سر چوب پاره کنم تو جامه ی اهل صورت پوشی )
معنی: آن روز من که به دار آویخته شوم ، و خون من بریزد تو در مسوت ظاهربینان خواهی بود .
مفهوم : نفی ریاکاری و ظاهرسازی
قرابت با : تو گر ظاهر بگردانی روا نیست / که کار او به دستار و قبا نیست ( سراسری تجربی 88 )
( اگر مقبول بود به رد خلق مردود نگردد و اگر مردود بود ، به قبول خلق مقبول نگردد . )
معنی: اگر کسی مورد قبول بارگاه الهی باشد، با رد کردن مردم ، مردود آن بارگاه نخواهد شد و برعکس .
قرابت با : در رد و قبولیت ای مبرّ ی از هوس / تنها نظر خدای می بوده و بس
معنی و مفهوم این شعر رو هم شما زحمتشو بکشین :
گفت عالم به گوش جان بشنو / ور نماند به گفتنش کردار ( سراسری 86 ) ...................................................... منتظر تماستون هستم .
مبحث آرایه های ادبی
فن بیان (علم بیان) به بررسی روش های گوناگون بیان مفاهیم ، در زبان فارسی می پردازد ، به جمله زیر توجه کنید :
( علی در برابر پدرش جرئت اعتراض ندارد . )
اکنون این جمله را می توان به 4 روش زیر بیان کرد :
1- علی پیش پدرش مانند موش است . ( به کمک تشبیه )
2- موش رفته است پیش پدر ( به کمک استعاره )
3- علی پیش پدرش دل اعتراض کردن را ندارد . ( به کمک مجاز )
4- علی دست و پایش ، پیش پدرش می لرزد . ( به کمک کنایه )
بررسی چند تست آرایه ادبی از آزمون سراسری سال 88
1- باران اشکم می دود و زابرم آتش می جهد / با پختگان گوی این سخن سوزش نباشد خام را
تشبیه ( باران اشک ) ، کنایه و اغراق ( باران اشک دویدن و از ابر آتش جهیدن : ناراحتی ) ، استعاره ( ابر : ناراحتی ) ( آتش : اندوه ) ، تضاد ( پخته و خام )
2- صبا ای کاش می گفتی بدان آهوی مشکین مو / که بعد از رام کردن خطاکاری است رم کردن
کنایه ( رام گردیدن : مطیع شدن ) ( رم کردن : نافرمانی ) ، تشخیص و استعاره ی مکنیه (ای صبا)، استعاره ( آهو : معشوق ) ایهام تناسب ( آهو : 1- آهو 2- عیب و خطا با خطاکاری تناسب دارد ) ، جناس ( رام ، رم )
3- بر در خانه منم ای مه و ای مشتری / جمله منم تو شده گشته من از من بری
کنایه (بر در خانه بودن : ساکن شدن ) ، جناس ( مه و من ) ، استعاره و تشخیص (ای مه و ای مشتری ) ، تناسب (مه و مشتری )
4- فصل گل گر اشک گلگونت ز سر خواهد گذشت / گل به سر خواهی زدن از گلبن بستان عشق
تشبیه (بستان عشق ) ، مجاز ( گل : بهار ) ( سر اولی : تمام وجود ) ( سر دومی : مو ) ، اغراق ، کنایه ( اشک از سر گذشتن : شدت ناراحتی ) ( گل به سر زدن : خوشحالی )
5- ای خسرو شیرین سخن ، ای یوسف گل پیرهن / وی طوطی شکّرشکن ، ما را زبانی دیگر است
حس آمیزی ، ایهام تناسب ( شیرین ) ، تلمیح ، 3 تا تناسب (خسرو ، شیرین ) ( طوطی و شکر ) (یوسف و پیرهن ) ، استعاره ( خسرو ، یوسف ، طوطی : معشوق ) ( شکر : سخن ) ، کنایه ( شکرشکن : خوش زبان )
مبحث غلط املایی
املاء به سه شکل در کنکور مطرح می شود :
1- غلط املایی محض ( برای این مورد باید تمام لغات داخل کتاب را یاد بگیرید و من سعی کردم تقریباً لغات مهّم چهار کتاب درسیتان ( دوم ، سوم ، پیش ، زبان فارسی ) را در جزوه ی خودم جمع بندی کنم .
2- غلط املایی هم آوایی ( سعی کردم در چندین جدول همه ی هم آواها و شبه هم آواها رو یه جا جمع کنم ) . نمونه ای از آن را در زیر مشاهده می کنید .
3- غلط املایی رسم الخطّی :
بیافزاید غلط و شکل صحیح آن : بیفزاید
ستاره گان غلط و شکل صحیح آن : ستارگان
بناحق غلط و شکل صحیح آن : به ناحق
آجل : آینده | عاجل : شتاب کننده ، حال (حال و عاجل ) |
آذر : آتش ، نهمین ماه | آزر : عموی ابراهیم |
ابا : سرباز زدن ، سرکشی | عبا : نوعی پوشش |
ازار : لنگ ، شلوار | عذار : چهره ، صورت |
ازل : زمان بی آغاز | عزل : برکناری |
بحر : دریا | بهر : نصیب و بهره - برای |
بالطبع : از روی میل | بالتبع : در نتیجه |
پرتغال : نام کشور | پرتقال : میوه |
تراز : میزان – ابزار بنایی | طراز : ردیف – حاشیه دوزی |
حزم : دوراندیشی | هضم : تجزیه و تحلیل غذا |
حول : پیرامون – سال | هول : ترس |
حور : سیه چشم سفید اندام | هور : خورشید |
حّرّس : حراست | هّرس : بریدن شاخه های اضافی درخت |
زغن : کلاغ | ذقن : چانه |
زکی : پاکیزه | ذکی : زیرک |
رقم : نوشتن | رغم : به خاک آلودن بینی ، خلاف بینی |
سبا : نام سرزمینی | صبا : باد صبا ، پیام آور |
اساس : پایه ، بنیاد ( اساس تزویر ) | اثاث : لوازم خانه ( اثاث منزل ) |
اَمَل : آرزو | عمل : کار |
القا : آموختن ( القا و آموزش ) | الغا : لغو کردن ( ابطال و الغا ) |
برائت : بیزاری | براعت : برتری ، کمال ادب |
تهدید : ترساندن | تحدید : مشخصّ کردن حدّ و مرز ( تحدید مرزها ) |
ثواب : پاداش | صواب (متضاد خطا ) : درست و صحیح (صواب و مصلحت) |
جذر : ریشه ی دوم عددی را گرفتن | جزر : پس رفتن آب دریا |
حایل : واسط | هایل : ترسناک ( هول : ترس ) |
حوزه : ناحیه ( حوزه ی ادب ) (حوزه ی عرفان ) | حوضه : حوض (حوضه ی آبریز ) |
حیات : زندگی | حیاط : محوطه ی خانه |
زرع : کاشتن (کشت و زرع ) | ذرع : مقیاس طول (ذرع و پیمان ) |
طوفان : باد و باران | توفان : توفنده و غرّان |
عمارت : آباد کردن | امارت : فرمان روایی |
علم : پرچم | الم : درد |
طَبع : خوی ، سرشت ، ذات | تَبَع : پیروی کردن |
قدر : ارزش | غدر : حیله و فریب (حیله و غدر ) |
مستور : پوشیده | مسطور : نوشته شده |
متبوع : مورد تبعّیت (اداره ی متبوع ) | مطبوع : خوشایند ( شغل مطبوع ) |
منسوب : نسبت داده شده نسب : نژاد ، اصل ( اصل و نسب ) انتساب : خود را به کسی نسبت دادن | منصوب : گماشته شده (گماشته و منصوب ) نصب : ( عزل و نصب ) انتصاب : گماشتن ، گماردن ، به کاری قیام کردن |
نواهی : نهی شده ها ( اوامر و نواهی ) | نواحی : ناحیه ها ( نواحی چهارگانه ) |
خوار : کوچک و حقیر | خار : تیغ گل |
خویش : خود | خیش : گاو آهن |
تألم : دردمند شدن | تعلّم : بیاموختن |
صفیر : فریاد بلند ( صفیر گلوله ) | سفیر : رسول و پیک ( سفیر دربار ) |
قدیر : صفت خدا ( خداوند قدیر ) | غدیر : عید بزرگ (عید غدیر ) |
نغز : دلکش ( نغز وعجیب ) ( سبز و نغز ) | نقض : شکستن (نقض پیمان ) |
گریز : فرار | گزیر : چاره |
تسویه : مساوی کردن | تصفیه : پاک کردن |
استجاره : پناه خواستن | استیجار : اجاره کردن |
مبحث تاریخ ادبیات
دور ه های شعر نیمایی :
1- از 1304 ( آغاز سلطنت رضاخان ) تا شهریور 1320 ( آغاز حکومت محمدرضا )
درخشش نیما و جدال بر سر کهنه و نو
2- از 1320 تا 1322 ( کودتای 28 مرداد )
تأثیر شعر نیمایی بر دیگران و شکوفایی شیوه ی وی
انتشارات نشریه های ادبی ( روزگار نو ) ( پیام نو ) ( مجله سخن ) در موضوعات نقد و تحلیل ها ، آثار متجددان و وفاداران به سنت شعری گذشته
تشکیل نخستین کنگره ی نویسندگان ایرانی
پدید آمدن شعر سپید ( شعر منثور )
3- از 1332 تا 1342 ( قیام 15 خرداد )
گسترش شعر نو تغزلی و زبان رمزگونه و ادبیات اجتماعی و حماسی
توجه : محتوای برخی از شعرهای تغزلی ، مسائل غیراخلاقی و فاقد ارزش اجتماعی و نیز ناامیدی بود و علت آن نیز نفوذ اجتماعی اندیشه های غیر مذهبی در شعر تحت تاثیر اندیشه های شرقی و اروپایی بود .
4- از 1342 تا 1357 ( انقلاب اسلامی )
دوره ی کمال جریان های ادبی دوره ی پیش
مجد خوافی
کتاب روضه ی خلد ، به تقلید از گلستان سعدی و بر همان شیوه که مجد خوافی آن را در سال 732 نوشت و در سال 733 در آن تجدید نظر کرد . مجد خوافی از ادیبان قرن هشتم بود که در نظم و نثر استادی کامل داشت .
عبید زاکانی ، نظام الدین عبدالله ( قرن 8 ) شاعر و نویسنده ی ظنز پرداز که اصلا از مردم قزوین بود .
آثار: رساله دلگشا ، اخلاق الاشراف ، موش و گربه
سندبادنامه : از کتاب های داستان قدیم که موضوع آن را از موضوعات کتاب سندباد ، حکیم هندی می دانسته اند . این کتاب ابتدا به دستور نوح بن منصور سامانی به فارسی دری ترجمه شد . ظهیری سمرقندی ترجمه ای دیگر از این کتاب کرد و ارزقی شاعر نیز آن را به نظم درآورد .
تهران مخوف رمانی از مرتضی مشفق کاظمی ( 1356- 1287 ) نخستین رمان اجتماعی درباره وضع حقارت آمیز زنان ایرانی جلد دوم این کتاب بنام یادگار شب ، چاپ شد.
غلامحسین ساعدی (معروف به گوهر مراد )
آثار: چوب بهدستهای ورزیل ، آی باکلاه آی بیکلاه ، عزاداران بیل ، گور و گهواره ، توپ ، ترس و لرز
محمدبن احمد خوارزمی (مشهور به ابوریحان بیرونی)
آثار: تحقیق ماللهند « درباره هند » آثار الباقیه عن القرون الخالیه ، التفهیم لاوائل صفاعة التّنجیم ، قانون مسعودی
روزگار سیاه ، الهام گرفته از کتاب مادام کاملیا اثر الکساندر دوما
از دیگر آثار عباس خلیلی : انتقام ، انسان و اسرار شب
رمانهای بالا با نثری احساساتی، و آکنده از لغات عربی ، درباره تیرهروزی زنان نوشته شده است.
سیاوش کسرایی
آثار: مجموعهی شعرهای با دماوند خاموش ، از قرق تا خروسخوان ، آرش ، خانگی.
آثار منظوم حماسه ی طبیعی و ملی :
رامایانا، سروده ی والمیکی شاعر باستانی هند ، منظومه ای طولانی به زبان سانسکریت درباره ی وقایع جنگ های رام و همسر او سیته .
مهابارات ، به زبان سانسکریت که شامل 19 کتاب است و تألیف آن را به ویاسا فرزانه ی هند نسبت می دهند البته این کتاب را قریب 100 شاعر طی چند قرن نوشتهاند .
آثار منظوم حماسه ی مصنوع :
می دونستی تو کنکور سراسری تجربی 84 از تاریخ ادبیات زبان فارسی 3 هم سوال داده بودن ؟؟؟ | ||
نام کتاب | مؤلف | |
شعله های نبوغ | تألیف لوول تامس و ترجمه ی محمد سعیدی |
سراسری تجربی 84 |
مردی در تبعید ابدی | نادر ابراهیمی | |
ریحانه الأدب | محمدعلی مدرس | |
بزرگ رودی دودل | ارنست همینگوی | |
داستان باستان | احسان یار شاطر ( بازنویسی داستان های شاهنامه ) | |
سیر بی سلوک | بها ء الدین خرمشاهی ( شرح زندگانی وی | |